Chỉ một việc chép sự kiện lên giấy và đặt vấn đề một cách rõ ràng cũng đã giúp ta đi được một quãng đường dài tới một sự quyết định hợp lý rồi. Mới đây một phụ nữ thám hiểm nổi danh nhất thế giới là bà Osa Johnson cho tôi nghe cách bà diệt ưu phiền. Phương thuốc ấy dường như giản dị quá, nhưng nó trị được tận căn chứng bệnh.
Như vậy thì có nỗi lo lắng về tiền bạc nào mà họ không thắng nổi? Một trong những nguyên nhân chính của sự mệt nhọc là nỗi buồn chán. Xét kỹ luật ấy, chúng ta sẽ thấy nhiều sự phát giác bất ngờ.
Mãi sau cùng tôi mới thấy lời Santayana là minh triết: "Người đời sinh ra không phải hiểu đời sống, mà để sống". Người nào ích kỷ không nghĩ tới bạn bè, sẽ gặp những nỗi khó khăn nhất trong đời và làm hại xã hội nhiều nhất. Thế rồi ông thành công, thành công quá tưởng tượng: từ một chính trị gia còm của địa phương, ông đã trở thành một trong những nhân vật có tiếng nhất Hoa Kỳ, một người mà Nữu Ước thời báo đã gọi là "Công dân thành phố Nữu Ước được nhiều người yêu chuộng nhất".
Họ cũng khuyên anh ta nên lập di chúc đi thì vừa. Ông tin chắc có thể bán cho các bà nội trợ Pháp bất kỳ món gì, cả những tờ báo cáo về Đại hội nghị Liên Hiệp Quốc viết bằng tiếng Anh nữa [36]. Khi một kẻ không thích công việc mình làm, khi y cảm thấy rằng đã bị đặt sai chỗ, khi nghĩ rằng người ta không nhận chân giá trị của y và những tài năng của y không được thi thố đến tột bực, thế nào y cũng có các triệu chứng của một bệnh thần kinh".
Sự lo lắng về mất ngủ làm hại bạn nhiều hơn là chứng mất ngủ. Một khi đã quyết định kỹ lưỡng rồi thì hành động liền. Chắc là hoàn cảnh tự nó không thể làm cho ta sung sướng hay đau khổ.
Mỗi ngày bạn để nó trên bàn viết, ngay trước mặt. Bác sĩ Nathaniel Kleitmar, giáo sư ở Đại học đường Chicago, đã nghiên cứu nhiều hơn ai hết về sự ngủ, và nhờ vậy đã nổi danh khắp thế giới. Nếu hôm sau không bán được đủ số thì vé đọng lại đó sẽ cộng vào chương trình hôm sau nữa.
Chắc bạn ngạc nhiên, sao tôi lại cho chương này vào một cuốn sách nghiên cứu về ưu tư? Không có chi lạ đâu, vì có biết bao nỗi lo lắng, ân hận, oán hờn sinh ra do sự oán ghét công việc phải làm. Tôi thấy trong nghề buôn cũng có những khó khăn y như trong hồi chiến tranh: Nào lo những tờ mới, lo tính toán số dự trữ mới, nào lo những thay đổi địa chỉ, lo mở thêm hoặc đóng bớt những chi nhánh v. Thấy chúng thế rồi nghĩ tới tôi thế này mà còn than thân trách phận, tôi thấy thua chúng.
Tôi tin bây giờ tôi đã nhận được chân giá trị của đời sống. Chư vị "Nam tử" đó đã tìm thấy chân lý của ông William James: "Thiên nhân tương dữ" [28] và nếu ta chịu mở lòng đón ảnh hưởng của Trời thì dù mạng vất vả nhất cũng được thảnh thơi, sung sướng. Schopenhauer trước kia đã nói: "Những kẻ hèn kém thấy thỏa thích vô cùng khi họ vạch ra lỗi lầm cùng những tật nhỏ của hạng người xuất chúng".
Tôi giữ chiếc còi ấy làm kỷ niệm để nhớ một người đã biết coi rẻ những chuyện lặt vặt. Tuy nhiên, bạn có thể khinh lời huấn hỗ của các bậc giáo chủ. Tôi có một người bạn thân vừa đây bị một cơn đau tim kịch liệt.
Không còn cách nào khác, tôi tỏ vẻ làm đúng chỉ thị của chúng. Nhưng bộ Hải quân Hoa Kỳ biết rõ hơn họ, cho nên đưa ra những con số chắc chắn chứng minh rằng 100 tàu dầu bị thuỷ lôi chỉ có 40 chiếc chìm và trong 40 chiếc ấy chỉ có năm chiếm chìm ngay nội trong mười phút. Việc ấy họ làm trong ba hoàn cảnh khác nhau.